‘Hadi Bize Bir Bilim İnsanı Çiz’ Sorusunun 50 Yıllık Dönüşümü

Bir Bilim İnsanı Resmi Çizer misin?

Sosyal bilimci David Chambers 1966 ve 1977 yılları arasında yaptığı araştırmada 4807 ilkokul öğrencisinden bir bilim insanı resmi çizmelerini istedi. Çocukların yıllar boyunca çizdikleri resimlerde hep belirli ortak özellikleri resmettiler. Beyaz üniformalar, gözlükler, labarotuar malzemeleri ve kitaplar. Az sayıda öğrenci resminde Einstein ve ya Newton gibi bilim insanlarını çizmişti. Resimlerin pek çoğunda bilim insanlarına ‘Bir keşif yaptım!’ ya da ‘diyen konuşma balonları eşlik ediyordu.

‘Bir bilim insanı resmi çizme’ testi o günden başlayarak sosyal bilimlerin klasik uygulamalarından biri oldu ve çocukların bilim insanlarına dair algılarının yıllar içindeki değişiminin anlaşılmasında kullanıldı.

5000’e Yakın Resimden Sadece 28 Tanesi…

Ancak Nortwest Üniversitesi’nden David Miller David Chambers’ın yıllar önce yaptığı uygulamaya bakarken bir eğilim farketti.  5000’e yakın çizimin sadece 28 tanesindeki bilim insanı kadındı ve bu resimlerin hepsi kız öğrenciler tarafından çizilmişti. Bir tek erkek öğrenci bile kadın bir bilim insanı çizmemişti.

 

“Bu keşfimi çalışma arkadaşlarımla paylaştığım zaman günümüzde de bu cinsiyetçi inanışta bir değişiklik olmayacağına dair pek çok görüş duydum.’ diyor David Miller. Bunun üzerine Miller ve arkadaşları son 50 yılda çizilmiş 78 ayrı çalışmanın verisini analiz ettiler; 20 000 çocuktan yeniden bir bilim insanı resmi  çizmelerini istediler. Peki sonuçlarda bilim insanlarının cinsiyetleri açısından  gözle görülür bir değişiklik tespit ettiler mi?

Zaman İçinde Bir Dönüşüm Sağlandı mı?

Yanıt : Evet. 1980’den bu yana çizilen resimlerde öğrencilerin kadın bilim insanı çizme olasılıklarının ciddi oranda değiştiği  ve ilk yapılan çalışmada yüzde 0.6 olan kadın bilim insanı çizme oranının, 1980’lerden sonra yüzde 28’lere kadar yükseldiği tesbit edilmiştir.

Doğal olarak 1960’ların dünyasından bu yana özellikle Batı’da kadının bilim sektöründeki varlığı ciddi bir şekilde yükselmiştir. Örneğin 1966 yılında ABD’de fen bilimlerinden mezun olan kadın oranı yüzde 19 iken, 2015’te yüzde 48’e yükselmiştir.  Bununla birlikte bugün hala öğrencilerin erkek bilim insanı çizme olasığı, kadın bilim insanı çizme olasılığından iki kat fazladır.

Mühendislikte Durum Farklı mı?

Washington Universitesi’nde Toplumsal Cinsiyet konusunda çalışan  Sapna Cheryan’a göre kimya ve biyoloji alanlarındaki kadınların sayısında bir artış görülse de bilgisayar mühendisliği, mühendislik ve fizik alanlarındaki kadın sayısı hala %20 oranında düşüktür. Bu nedenle Cheryan ‘Eğer çocuklardan bilim insanı yerine bir bilgisayar mühendisi ya da fizikçi resmi çizmelerini istediğimizde nasıl bir sonuçla karşılaşacağımızı merak ediyorum’ diye sormaktadir.

Toplumsal cinsiyetle ilgili önyargılar sadece bilim insanlarının cinsiyetlerine dair inanışlarımızı şekillendirmiyor. Aynı zamanda çocukların kimin bilim insanı, fizikçi ya da bilgisayar mühendisi olabileceğine dair inanışlarını da etkiliyor. Bu alanlarda eğitim gören kadın üniversite öğrencileri bile bilim dünyasında kendilerine bir yer olamayacağı kaygısıyla diğer iş kollarına yöneliyor;  erkek iş arkadaşlarının kendilerine dönük tavırlarından ve olası engellemelerinden kaygılanıyorlar.

Çocukların Meslek Seçimlerini de Etkiliyor

Cinsiyetçi önyargılar ilkokul öğrencilerinin de gelecekte neler yapabileceklerine dair inançlarını şekillendiriyor.  British Columbia Üniversitesi’nden Toni Schmader’e göre sadece medyanın bilim insanlarını gösterirken cinsiyet eşitliği kuralların özen göstermesi bile daha fazla kız öğrencinin bilimsel alanlara yönelmesini sağlayabilir.

‘Bir bilim insanı çiz testi’ne gelen eleştirilerden biri,  cinsiyet temsilinin sadece bilim insanlarına özgü olmadığı ve diğer meslekler de de geçerli olacağı yönünde. Bununla birlikte 2008 yılında yapılan bir çalışma  veteriner çizmeleri istenen öğrencilerin yüzde 40 oranında erkek veteriner ve öğretmen çizmeleri istenen öğrencilerin ise yüzde 25 oranında erkek öğretmen çizdiklerini gösteriyor. Aynı yılın bilim insanı resimlerindeki erkek bilim insanı oranı ise yüzde 66’dır.

Meslek alanları ile cinsiyetler arasındaki önyargılı bağı aşabilecek miyiz? Bütün araştırmacılar her yıl cinsiyetçi yaklaşımların biraz daha azaldığını ve belirli bir yol kat edildiğini belirtliyorlar. Ancak yine de değişim çok yavaş gerçekleşiyor. Bu değişimi hızlandırmanın en önemli yolu da okullardan geçiyor.  Ancak belki de bunu sağlamak için önce öğretmenlerin taşıdığı cinsiyetçi önyargıları aşmak zorundayız!

 

Ed Yong’un 20 Mart 2018’de theatlantic.com’da yayınlanan What We Learn From 50 Years of Kids Drawing Scientists adlı makalesinden Ayşe Kayar tarafından çevrilmiştir.