Bu yazıda size Türkiye’deki kapanan köy okullarından değil, okulunu açık tutmak için çaba veren çok uzak ve çok küçük bir köy okulundan söz etmek ve İskoçya’nın batısında, doğal hayatının çekiciliği ve nüfusunun azlığı ile tanınan Mull adasına götürmek istiyoruz.
Son 20 yıllık süreçte sadece Türkiye’de değil dünyanın pek çok bölgesinde köylerde yaşayan nüfus önemli miktarda azaldı ve bunun sonucu olarak köy okulları kapanmaya başladı. Köylerdeki ve kırsal bölgelerdeki okullarını yerel sürdürülebilirliğin önemli merkezleri olarak gören ve bu nedenle açık tutmaya çalışan ülkelerden biri olan İskoçya’nın batısındaki Mull adasında bulunan Ulva İlkokulu da böyle okullardan biri.
Köy Kafesiyle Kaderi Değişen Köy İlkokulu
Ancak son yıllarda öğrenci sayısında yaşayan hızlı düşüş Ulva’yı köy okullarını açık tutma yaklaşımına rağmen kapanmanın eşiğine getirmiş. İşte tam bu tartışmaların odağında, 2016 yılında Ulva’nın 8 öğrencisi, okullarında bir sosyal kafe açarak İskoç Sosyal Girişim Ödülü’nü kazandılar. Yaşları 8-11 arasında değişen öğrencilerin açtığı ve bir yandan yakın çevredeki ailelerin örgü, dikiş, kitap okuma gibi aktiviteler için geldikleri, farklı konularda uzman konuşmacıların davet edildiği, bir yandan da öğrencilerin kurabiye satarak gelir elde ettiği kafe öyle başarılı oldu ki -3 aylık geçici süre için hizmete açılmış olan kafe- kalıcı olarak hizmet vermeye başladı ve köyün en önemli sosyal mekanı haline geldi. Günümüzde hala hizmet veren bu kafe, aynı zamanda okulun yakın çevrede bir ilgi odağı haline gelmesini sağladı.
Bir Köy Okulunun Açık Tutulması Neden Sürdürülebilirlikle İlgili?
Şimdi siz bir köy okulunda kafe açılmasının neresi ekoloji ya da sürdürülebilirlikle ilgili diye sorabilirsiniz. Aslına bakarsanız bu projenin sürdürülebilirliği bir okulu toplumsal hayatın merkezine alabilme gücündedir.
Ulva İlkokulu, İskoçya kırsalında birleştirilmiş sınıfta eğitim yapan ve kapanma riskiyle karşı karşıya olan çok sayıdaki ilkokuldan sadece birisidir.
Bu okulların açık tutulması, okulun çalışmalarının nitelikli şekilde sürdürülmesi o bölgedeki halka güçlü bir bağ kurması ve böylece kırsal hayatın geleceği ve sürdürülebilirliğinin de güçlenmesi anlamına gelir. Kapanan her köy okulu, o bölgede yaşayan insanların refahını tehdit etmekte; bölgedeki geleneksel mesleklerin, tarımın, yüzlerce yıldır devam etmiş hayatın sürekliliğini tehdit etmektedir. Daha önemlisi köy okulları, yerel insan sermayesinin gelişimi için en önemli kaynaktır.
Bu anlamda Ulva İlkokulu topluluk kahvesi, köyde yaşayanların okulu sahiplenmesini ve öğretmen ve öğrencilerle bağlarının güçlenmesini sağlamıştır. Bir zamanlar kapanma tehdidi altındaki okul binası, 2011-2018 yılları arasında önemli ölçüde yenilenmiş; okulun yürüttüğü sosyal etkileşimle öğrenci sayısında bir artış yaşanmış ve bugün Ulva İlkolulu çevredeki köylerden de öğrenci kabul eden; mezunlarının ciddi gelecek planları yapabildiği başarılı bir merkez haline gelmiştir.
