Gaslighting Nedir? : Ebeveynlerin Sıklıkla Uyguladığı 6 Gaslighting Tekniği

Aileler İçin
Aileler İçin
gaslighting nedir ebeveynlerin siklikla uyguladigi 6 gaslighting teknigi
A+ A-

Gaslighting adını son zamanlarda duymaya başladığımız kavramlardan. Bu konuda okuduklarımız çoğunlukla eşler arasındaki ikili ilişkileri tanımlasa da gaslightingin sıklıkla rastlanan bir boyutu daha var: Ebeveynler de çocuklarına gaslighting uygulayabiliyor.

Gaslighting Nedir?

Gaslighting nedir? Hangi davranışlar gaslighting örneğidir? Önce bu soruları yanıtlamaya çalışalım. Bir kişinin hedef aldığı bir başka kişiyi düşündüklerinin, çevresine dair algıladıklarının yanlış olduğuna  inandırmak için manipülatif bir psikolojik taciz uygulamasına gaslighting adını veriyoruz. Bu taciz çoğu zaman üstü örtülü ve yalan ve kurgularla örülü olarak uygulanır. Bu nedenle de açıkça uygulanan psikolojik şiddetten çok daha ağır sonuçlar doğurabilir. Öyle ki bazı durumlarda kurban seçilen kişi her şeye karşı inancını yitirip kendi akıl sağlığından şüpheye düşebilir.

Bu sıradışı terimi ise 1944 yılında çekilmiş ve bir kocanın eşini yavaş yavaş delirdiğine inandırmaya çalıştığı ‘Gaslighting’ filminin adından gelmektedir. Filmde erkek, her gece gaz lambasının ayarını biraz daha kısmakta ve giderek daha fazla karanlığa gömülen odada eşine lambanın her zamanki kadar yandığına ikna etmektedir.

Bir film senaryosu olarak okunduğunda seyrek karşılaşacağımız bir taciz türü gibi gözükse de gaslighting, iş yerlerinde, okullarda hatta kendi evimizde bile sık sık karşılaşabileceğimiz bir psikolojik taciz tekniğidir. Özellikle kendilerine fazlasıyla güvenen narsistlerin, sosyopatların en gözde uygulamalarından biridir.

Bazen ise elinde güç olan insanlar yönettiklerine ya da kendilerine bağımlı olan insanlara farkında bile olmadan gaslighting uygulayabilirler. Ebeveynlik de bu tekniğin kolaylıkla uygulanabileceği alanlardan biridir.

Çoğu Ebeveyn İçgüdüsel Olarak Yapar!

Anne baba çoğu zaman çocuğunu daha rahat yönlendirebilmek,  kontrol edebilmek için bu tekniği uygular. Özellikle çocuğun yaşının küçük olduğu durumlarda ebeveyn açısından gaslighting çocuğu olası tehlikelerden, risklerden korumanın içgüdüsel bir yoludur. Ancak bazı durumlarda bu taciz tekniği çocuğun kendi kimliğini geliştirmeyi engelleyen, ona sınırlar ören takıntılı bir davranış, bir istismar haline gelebilir.

Böyle durumlarda anne babalar, çocukları için en iyisini bildiklerine inanır, sadece kendi kararlarının uygulanmasını hatta onlara itaat edilmesini isterler. Çocuklarının okulda ya da hayatta başarılı olmasının kendi fikirlerinin uygulanmasından geçtiğini iddia eder, çocuğun her başarısızlığını büyütür ve çocuk bütünüyle kimliksizleşinceye kadar tacizlerini sürdürürler.

Şunun altını çizmeliyiz: Ebeveynler bu istismar davranışını çocuklarını rahatsız etmek, üzmek, yaralamak için yapmazlar. Çocuklarına sıkı bir anne babalık modeli uygularken ya da azarlarken, davranışlarını eleştirirken hepsinin aklında çocuklarını daha güçlü ve nitelikli insanlar olarak yetiştirmek vardır. Ancak bazen kantarın topuzu fazlaca kaçar ve bu tutum çocukların duygu dünyasında bambaşka yerlere ulaşabilir ve hayatlarını etkileyebilir.

Peki anne babalar en çok hangi tutum ve davranışlarıyla çocuklarına taciz uygularlar? İşte size gaslighting tekniğinin en çok kullanılan 6 örneği:

Her Hatada Çocuğunu Azarlamak

Çocuklar anne babalarının kendi davranışları hakkındaki düşüncelerini çok önemser; olumlu yorumları duymayı çok önemserler.  Bazı ebeveynler ise çocuklarını ‘daha iyiye yöneltmek’ amacıyla onları sık sık eleştirir. Bu eleştiriler bazen öyle fazla olur ki en küçük hatalarının bile sıklıkla dile getirilmesi, azarlanmak, olumsuz adlar takılması,  alay edilmesi gibi davranışlar çocuğun kendinden şüphe duymasına neden olur.

Çocuğun olumlu davranışlarının görmezden gelindiği ama olumsuz sonuçlarının çok vurgulandığı aile ortamları çocuğun benlik saygısını zedeleyecek, kendi kendine harekete geçme kapasitesini düşürecek ve çocuğu ebeveynine bağımlı  ya da  çok öfkeli hale getirecektir. Üstelik bu eleştirilerin kendi anne babasından gelmesi çocuğu savunmasız kılacak,  kendine olan inancını zedeleyecektir.

Kendi Çocukluğunu Abartarak Anlatmak

Bazı ebeveynler kendi çocukluğuna dair hikayeleri fazlaca anlatırlar.  Bu hikayelerde ebeveyn bazen yoksul bir ailenin zorlukların üstesinden gelen çocuğu, bazen çok başarılı bir sporcu ya da öğrencidir. Ancak anlatılan tüm hikayelerin ortak noktası, ebeveynin sıra dışı başarısıdır. Kötü zamanlar ya da sıradan anılar anlatılmazken, ebeveyn kendi başarısızlıklarına hiç değinmez.

Bu hikayelerin finali ise çoğunlukla kendi çocuğunun beceriksizliğinin vurgulanmasıyla sona erer. Çocuğun başarıları ya hiç görülmez ya da yeterli olmaz. Çocuğun hedefe ulaştığı, başardığı zamanlarda ise daha büyük hedeflere ulaşması gerektiğine vurgu yapılır. Ebeveyn neredeyse hiçbir başarıdan memnun olmazken çocuk da kendine güvenini yitirir.

Kendi Olumsuzluğunu Çocuğa Yansıtmak

Gaslighting sürecinde ebeveynlerde gözlemlenen bir başka davranış yansıtmadır. Ebeveyn kendi sahip olduğu bir kusuru kendi çocuğunda olduğu iddiasıyla çocuğunu sürekli olarak eleştirir.

Bir süre sonra çocuk bu olumsuz tavrın kendi davranışı olduğuna inanmaya başlayacaktır. Bu davranış bazen sakarlık, dikkatsizlik, dikkatli dinlememe gibi daha küçük tutumlar bazen de tembellik, sorumsuzluk, başarısızlık, davranış sorunları gibi daha büyük davranışlar da olabilir. Suçlama büyüdükçe çocuk kendisinden şüphe etmeye başlayacaktır.

Kendi Hataları İçin Asla Özür Dilememek

Gaslighting uygulayan ebeveynler kendilerinin de yanlış yapabileceğine inanmazlar. Kendi hatalarını kabul etmez, çocuklarından özür dilemezler. Bu tutum, yukarıdaki suçlamayla birleştiğinde suçu karşısındaki atanın kendisi olduğuna inanırlar.

Çocuğunun Sosyal Hayatına Sızmak

Gaslighting taciz tekniği uygulayan ebeveynler çocuklarının sosyalleşmesini ve kendi kontrol alanlarının dışına çıkmasını bir tehdit olarak algılarlar.  Çocuklarının büyümesi, kendine arkadaşlar edinip onların fikirleriyle beslenmesi ve bağımsızlığını kazanması onlar için bir tehlikedir. Yasaklar uygulayarak ve tehdit ederek çocuklarının arkadaş edinmesini engellerler. Yeni edindiği arkadaşları konusunda olumsuz yargılar ifade eder, en küçük olumsuzluğu büyütür ve çocuklarını huzursuz ederek arkadaşlarından kopartırlar.

Böylece çocuklarının arkadaşlık ilişkilerini sabote ederler. Bunu yaparken de tek amaçları kendi kontrol alanlarını genişletmektir.

Gerçeklik Algısını Değiştirmek

Gaslighting tekniğini uygulamayan ebeveynler çocuklarını kendilerine yeterince bağımlı hale getirdikten sonra çocuğun kendisine dair değer ve inançlarını yok etmeye çalışırlar. Çocuklarına onun hep yanlış yaptığını, anne babasının onu korumak için fedakarlık yaptığını defalarca anlatırlar. Bazı örneklerde ebeveynin bu tutumu yıllar boyunca sürer ve en sonunda benlik algısı ciddi zarar görmüş çocuklar  yetişir.

Umduğumuzdan Daha Fazla Yaşanıyor

Okunduğunda kolay uygulanmayacak bir senaryo gibi düşünülse de aslında ebeveyn tacizi çok sık yaşanan bir durumdur. Örneğin annesi ne derse yapan, kendisinden istenen hiçbir şeyi sorgulamayan, annesinin istediği mesleği seçen, onun istediği kişiyle evlenen çocuklar böyle üstü örtülü bir tacizle büyütülmüşlerdir.  Hiçbir yaptığı beğenilmeyen, onaylanmayan, fikri sorulmayan çocukların büyük bölümü de ailelerinden böyle olumsuz mesajlar almış olabilirler.

Bu tutumları uygulayan ebeveynleri kolaylıkla tanıyamamamızın nedeni ise basittir. Onlar tüm bu sertlikleri çocuklarını dünyanın kötülüklerinden korumak için yapmışlardır. Bizim ki gibi ataerkil kültürlerde, böyle anne babalar takdir toplar, çocuğun korunup kollanması iyi ebeveynlik örneği olarak görülür. Bu nedenle çocuğunu aslında taciz eden pek çok ebeveyn  çok iyi anne baba olarak nitelendirilir. Peki, anne baba tutumundan anlayamıyorsak çocuğa bakarak onun bir duygusal taciz yaşadığını anlayabilir miyiz?

Gasligting Yaşayan Çocuğu Tanımak Mümkün mü?

Ebeveynlerinin duygusal tacizine maruz kalan çocukların bazı ortak özellikleri vardır. Bu çocuklar kendi istek ve ihtiyaçlarını kolayca ifade edemez, kendi kendilerine karar veremezler.

  • Basit hatalar yaptığında bile güveni hemen altüst olan, kaygılanan,
  • Başkalarının isteklerini yerine getirmek, onları mutlu etmek için kendinden sürekli taviz veren,
  • Kendinden önce hep başkalarına hizmet veren,
  • İşler ters gittiğinde hatayı ilk önce kendinde bulan, herşey için kendini suçlayan,
  • Kendi duygularını tanımakta, açıklamakta, ifade etmekte zorluk çeken,
  • Karar vermek, harekete geçmek için hep ebeveyninden destek isteyen,
  • İnsanlara güvenmekte zorluk çeken,
  • İnsanların kötü olduğu, kendisine zarar vereceği konusunda paranoyaya varan kaygılar yaşayan,
  • Duygusal ilişkiler, yakın arkadaşlıklar geliştirmekte zorluk çeken,
  • Kendisini anne babasına kanıtlamak için çok fazla çaba gösteren çocuklar büyük olasılıkla ebeveynleri tarafından zihinsel bir tacize maruz bırakılmışlardır.
Bu makale ilginizi çektiyse ‘İstismarın En Sinsi Tekniklerinden: Gaslighting Nedir?’ adlı makalemize de göz atabilirsiniz.
Etiketler: gaslighting, gaslighting nedir

İlginizi Çekebilir

Sosyal Medya Hesaplarımızı Takip Edin

Eğitim Kolektifi’nin Büyümesine Destek Olun!

İçeriklerimizi beğeniyorsanız daha fazla okuyucunun bize ulaşmasına destek olun.
Bizi Sosyal Medya Hesaplarımızdan Takip Edin, Beğenin, Paylaşın.

Takipte Kalın!

Facebook sayfamızı beğenin ve yeni yazılarımızdan haberdar olun.

Reklam

Yazar Hakkında

Yorumlar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Fill out this field
Fill out this field
Lütfen geçerli bir e-posta adresi yazın.

milli eğitim bakanı olsaydım kitap
eğitim kolektifi milli eğitim bakanı olsaydım kitap satın al

Milli Eğitim Bakanı Olsaydım

90 

Ahmet Yıldız, Ayşegül Kanal, Cem Demirayak, Gözde Durmuş, Engin Karadağ, Erdal Atıcı, Erdal Küçüker, Esergül Balcı, Fevziye Sayılan, Feyzi Coskun, Gökçe Güvercin-Seçkin, Gözde Durmuş, Hasan Aydın, M. Cansu Balcı, Meral Uysal, Mustafa Gazalcı, Niyazi Altunya, Nurcan Korkmaz, Orhan Özdemir, Reşide Kabadayı, Rıfat Okçabol, Selen Balcı, Ş. Erhan Bağcı, Vildan Özdemir
Eğitim Kolektifi Yayınları
Reklam

En Yeniler

En Popüler

Dosyalar

Reklam