Tabletler, akıllı telefonlar ve diğer tüm ekranlı teknolojik araçların yaygınlaşmasıyla her yaştan çocuğun her türlü medya aracına ulaşımı çok kolaylaştı. Çocuklar, bütün uyarı ve yasaklamalara rağmen, neredeyse yetişkinler kadar teknolojik araç kullanıyor. Hatta küçük çocuklar artık masalları ve çocuk hikayelerini dijital ekranlardan öğreniyorlar.
Peki çocuk hikayelerini farkı kaynaklardan dinleyince çocukların beyinlerinde neler gerçekleşiyor? Çocuklarımıza sunduğumuz öğrenme formatlarından hangisi gelişim açısından çocuklar iyi daha faydalı?
Kitap mı okusak, Tabletten mi göstersek?
John S. Hutton ve Cincinnati Çocuk Hastanesi’nden bir grup pediatri uzmanı bu sorunun yanıtını bulma umuduyla 3-5 yaş arasındaki çocuklara 3 ayrı formatta hikayeler okuyarak beyinlerinde hangi alanların harekete geçtiğini inceliyor.
Araştırmaya göre hayatının ilk beş yılında evinde sağlanan okuma deneyimi çocuğun gelecekteki okuma ve okuduğunu anlama becerilerine katkıda bulunuyor. Başarıyı getiren faktörler ise
- çocukların kitaplara erişimi,
- ebeveynlerin çocuklarına kitap okuma sıklığı
- okuma sırasında ebeveyn ve çocuk arasındaki etkileşim olarak sıralanıyor.
Peki ya Beyinler?
Araştırmanın yanıtını aradığı ikinci soru ise çocuk beyninin klasik kitap okuma ya da mobil ekranlarla yaşadıkları okuma/izleme deneyimine verdikleri tepki. Hutton ve çalışma arkadaşları 27 okul-öncesi çocuğa 5 dakikalık hikayeleri üç farklı (işitsel, görsel ve anime) yöntemde sunarken beyinlerinde meydana gelen değişimi inceliyorlar.
Buna göre işitsel uygulamada hikayeler okunurken çocuklar siyah bir ekrana bakıyorlar. Görsel uygulamada hikayeler okunurken çocuklar ekrana yansıtılan görselleri izliyorlar. Anime uygulamada ise çocuklara hikayenin çizgi filmi izletiliyor.
İşitsel okuma uygulamasında çocuğun beyninde dille ilgili bölümler her iki yarım kürede de aktive olurken, imge ve yansıtma bölümlerinde belirgin bir hareket gözlenmiyor.
Görsel okuma uygulamasında ise her iki yarımkürede de dilin yanı sıra görsel, öğrenme ve yansıtma fonksiyonlarının aktive olduğu görülüyor.
Çizgi filmin gösterildiği uygulamada çocuk beyninde -diğer iki deneyden farklı olarak- tüm faaliyet alanlarında çarpıcı bir düşme tespit ediliyor. Bu alanların yerine, çocuk hızla akan çizgi filmde olanı aklında tutmaya çalıştığı için, görsel algı alanında yükselen aktivite gözleniyor.
Hangi Yöntem Beyin Aktivasyonunu Arttırıyor?
Bunun anlamı ne? İşitsel okuma uygulamasında beynin aktivasyonunun –olması gerekene göre- biraz soğuk gözüktüğünü ve izlenen bölgelerin yeterince entegre olamadığını belirtiyorlar. Hutton’a göre ‘Dil bölgesinde dahi bir miktar gerileme oluyor yani görsel bir desteğe ihtiyacımız var.’
Çizgi film izleyen çocukların beyin dalgaları ise -olması gerekene göre- fazlaca sıcak gözüküyor. Görüntüler öyle hızlı hareket ediyor ki belirli bölgeler kendilerini kapatıyorlar.’
En İyi Yöntem Hangisi?
Hutton’a göre bir çocuğun öğrenebilmesinin en ideal yolu ‘denenmiş ve doğruluğu kanıtlanmış’, araya hiçbir teknik aracın girmediği; bir yetişkinin çocuğa kitap okuyup ve metin hakkında sorular sorup açıklamalar yaptığı klasik yöntem. Ancak ille de bir araç kullanmak istiyorsanız görsellerle desteklenmiş bir hikaye metninin okunması beyindeki etkileri açısından bu üç teknik arasında en uygun olanı olarak gözüküyor.
Çünkü okunan bir metne eşlik eden görseller bir yandan çocuğun görsel algısına destek olurken bir yandan da imgeleme ve yansıtma becerisinin gelişimine destek oluyor. Deney sırasında da görsel desteğiyle hikayeler okunan çocuk beyinlerinde algı, öğrenme ve yansıtma becerilerinin her iki yarımkürede de dengeli bir şekilde aktive olduğu görülüyor. Bu senaryoda dil bölümündeki bağlantılarda bir azalma ölçülüyor ve bu bölgede bir azalmaya işaret ediyor.
Resimler çocuğun beyninde imge ve yansıtma becerisinin inşasını sağlayacak miktarda malzeme sağlarken; çizgi filmler beynin imge ve yansıtma bölümlerinin çalışmasına ihtiyaç duymayacak kadar hızlı ilerliyor.
‘Bu yaşta beynin bu bölümleri henüz hala gelişiyorken, çocuğun hayal gücünü oyuna katabileceği görsellerle desteklenmiş hikayelere gerçekten ihtiyacımız var. Beyin gelişimini sağlayabilecek optimum ekosistem bu araçlardır!’
Kaynak: The effect of story format on children’s brains yazan John S
bold.expert/the-effect-of-story-format-on-childrens-brains
