Çoğumuz büyürken anne babalarımızın davranışlarını doğal kabul eder; ailelerimizi olduğu gibi kabul ederiz. Oysa ebeveynlerimizin tutumları kişiliğimiz üzerende derin izler bırakır.
Anne ya da babanın narsistik tutumları çocukların kişilik oluşumunu şekillendiren etkilerden birisidir. Çoğu zaman çocuk anne ya da babasının tutumlarının onları nasıl etkilediği ancak yıllar sonra kavrayabilir. Böyle durumlarda diğer ebeveynin çocuğunu korumak, desteklemek için yapması gerekenler vardır.
Bu yazıda narsistik anne ve babaların özelliklerinden ve tutumlarının çocuklarının kişilik gelişimi üzerindeki olası etkilerinden söz edeceğiz. Narsistik bir ebeveyni nasıl anlayabiliriz? İşte size çocuklarının dilinden narsistik ebeveynlerine dair bazı davranışlar:
Narsistik Ebeveyni Hangi Davranışlarından Tanırsınız?
- Kendine çok düşkün biriydi. Kendisinin çok çalışkan ve fedakar olduğunu düşünür; herkesten hayranlık görmek isterdi.
- Herkesin kendisi için bir şeyler yapmasını bekler, yakın çevresinden insanları neredeyse sömürürdü. Sanki herkes ona hizmet etmek için yaratılmıştı.
- Kendine hayrandı. Dikkatlerin her zaman üzerinde olması, kalabalıklar ilk fark edilenin o olmasına bayılırdı. Dikkatin başkalarına kayması, sohbetin merkezinde olmaması ise onu çok öfkelendirirdi.
- Geçmişi gibi gelecek beklentileri de gerçekçi olmazdı. Kendine bir hedef belirlediğinde de çok yüksekten uçar, hedefine ulaşamadığında da hep ona engel olan başkalarını suçlardı.
- Çok iyi bir eleştirmendi. Başkalarının yaptıklarını öyle detaylı ve akıllıca eleştirirdi ki karşısındaki insana söyleyecek söz bırakmazdı. Bununla birlikte kendisi hiç eleştiri kaldıramazdı. Kendisini eleştirenleri hatta azıcık eleştirenleri bile hayatından çıkartır ya da onlara karşı düşmanlaşırdı.
- Ne zaman yakınlaşıp ne zaman uzaklaşacağına kendisi karar verir; onun hoşuna gitmeyen bir şey olduğunda hemen mesafeli ve soğuk bir haline gelirdi.
- Onunla sadece onun planladığı zamanlarda birlikte olabilirdik. Çoğu zaman evin dışında işleri olur, bütün işler bitmeden bize vakit ayırmazdı. Birlikte olduğumuz zamanlarda da sadece onun seçtiği, onayladığı faaliyetler yapılırdı. Bizim istediğimiz şeyler için hep çok mantıklı eleştirileri olur, hep o haklı çıkardı.
- Çocukları olarak bizim dış görünümümüz, giysilerimiz her şeyden önemliydi. Yabancıların yanında çok ilgili ve sevgi dolu bir ebeveyn olur, bizimle gurur duyar; baş başa kaldığımızda eski mesafesine ve eleştirel diline geri dönerdi.
Özgüvenli mi Narsistik mi?
Çoğu zaman karşımızdaki kişinin özgüveni yüksek (ya da kendini beğenmiş) biri mi yoksa gerçek bir narsist mi olduğunu ayırt etmekte zorluk çekeriz. Her insan belli bir oranda kendine hayranlık duyar, başkalarından daha iyi olduğuna inanır. Narsistik Kişilik Bozukluğu ise özgüven sınırlarının aşıldığı, kişinin kendine hayran olduğu ve başka insanlara zarar vermeye başladığı durumu ifade eden bir durumdur.
Narsistik Ebeveynler Çocuklarına Nasıl Zarar Verirler?
Narsistik ebeveyn çocuğuna zarar verir çünkü çocuğun gelişimini tamamlayabilmesi ihtiyaç duyduğu anne baba onayını ve koşulsuz sevgiyi göstermez. Narsistik ebeveynler, kendi ihtiyaçlarına fazlasıyla düşkün olmaları nedeniyle, çocuklarının duygusal beklenti ve ihtiyaçlarını fark edemez, onları temel kabul duygularından yoksun bırakırlar. Bu nedenle;
- Kendi isteklerine uygun davranana kadar çocuklarını ihmal edebilir,
- Performansı yeterince iyi olmayan çocuklarına koşullu sevgi sunabilir,
- Sürekli olarak çok eleştirel olabilir,
- Ortalama sonuçlarla tatmin olmayıp, çocuklarını en iyisini yapmaya zorlar; böylece onların çoğu zaman yetersiz, beceriksiz, değersiz hissetmelerine neden olurlar.
Böyle deneyimler yaşayan çocuklar kendi değersizlik duygularını dengelemek için kendilerini en yetenekli, en başarılı, en çekici yetişkinler haline getirmeye çalışacak, kendi hayatlarını değil anne babalarının kendileri için hayal ettiği ‘kusursuz’ hayatı yaşamaya çalışacaklardır.
Narsistik Ebeveynlerin Kızları Kendilerini Sevilmeye Layık Görmezler
Narsistik ebeveynlerin kızları kendilerini sevilmemiş, değer verilmemiş, önemsenmemiş, beğenilmemiş hissederler. Ancak çok başarılı olduğunda, çok iyi giyindiğinde ya da çok zayıf olduğunda sevileceğini düşünür. Ancak ne yaparsa yapsın gerçekten başarmış olduğunu hissedemez. Bu duygusal eksiklik gelecek yaşamlarındaki ilişkilerini etkileyecek, hep çevresindeki insanları mutlu etmek ve onlardan onay almak için uğraşacaktır.
Bir kız çocuğunun en çok ihtiyaç duyduğu şey anne babasından alacağı doğrudan sevgi ve koşulsuz kabuldür. Anne babasıyla arasındaki sağlıklı ilişkisi, kız çocuğuna sevilmeye layık ve özel olduğunu öğretecek en güçlü kaynaktır.
Kız çocukla babası arasındaki ilişki de önemlidir. Babsı tarafından yeterience sevilmediğini hisseden kadın, hayatı bu onayı arar. Karşısına çıkan her erkeğin tıpkı babası gibi sevgisiz ve ilgisiz olacağına dair kaygısının –özellikle genç yaşlarda- farkında değildir. Bu örtülü kaygı bazen duygusal ilişkilerinden kaçmaya bazen de kendi ilişkisinde babasının narsist rolünü oynamasına neden olur.
Narsist Ebeveynlerin Oğulları Hep Kendilerini Kanıtlamak Zorundadırlar
Narsistik anne babaların oğulları ise kendilerini hiçbir zaman ipini göğüsleyemeyecekleri bir yarışın içinde bulurlar. Anne ya da baba çok başarılıdır ve çocuk içten içe onlara hiçbir zaman yetişemeyeceği, onlar gibi olamayacağı mesajı verilmiştir. Bu koşullarda çocuk ya yenilgiyi baştan kabul eder ya da asla kazanamayacağı bir kendini babasına kanıtlama ve onun onayını kazanma yarışının içinde bulur.
Kızlar gibi oğulların da babaları tarafından sevilmesi gereklidir. Erkek çocuklar babalarının kendilerinin güvenmesini de beklerler. Bu onay ve sevgiyi bulamayan çocuk hayatla baş edebilmek için en iyi bildiği yetişkinlik rolüne soyunur. Kendisi de bir narsist olur. Böylece o da çevresindeki insanları manupule edebilecek ve belki de en sonunda babasının dikkatini çekebilecektir.
