Dijital dünyada mahremiyet, hepimizin farkında olmamız ve özen göstermemiz gereken kavramlardan.
“Yeğeninizin okulunda bir kız öğrenci hayatına son vermek istemiş. Çok şükür iyiymiş ama hala hastanedeymiş. Çünkü erkek arkadaşıyla kavga etmiş ve çocuk, kızın kendisine daha önce gönderdiği fotoğrafları arkadaşlarına göndermiş..”
Son zamanlarda çoğumuzun farkı versiyonlarını duyduğumuz tanıdık bir hikaye değil mi? Maalesef dediğinizi duyar gibiyiz. Bu yazımızda sizlere dijital dünyada mahremiyet kavramından ve ergenler arasında giderek daha fazla görülmeye başlanan bir akımdan söz etmek istiyoruz: Sexting adı da verilen cinsel içerikli mesajlaşmalar ya da imalardan. Mesajlaşmak anlamındaki İngilizce texting sözcüğünden yola çıkarak türetilen bu sözcük, cinsel içerikli –ya da cinsel olarak algılanabilecek- görsel ya da sözel mesajların dijital iletişim teknolojileriyle paylaşılmasını anlatan yeni ve çok gündemde bir terim.
Şüphesiz sexting sadece ergenlere özgü bir kavram değil. Hatta yetişkinler bu yeni teknolojik modayı çok daha fazla takip ediyorlar. Ancak sextingi gençler üzerinden anlatmamızın belirli nedenleri var:
Öncelikle ergen ve gençlerin korumasızlığı ve olası tehlikeler karşısındaki gözü karalıkları, bu yaş grubu çeşitli risklere en açık grup haline getiriyor. Doğal olarak cinsellikle ilgili kavramlar gençlerin ilgisini çekiyor. Ancak günümüzün iletişim teknolojilerinde yaşanan patlamayla birlikte cinsellik çok daha kolay ulaşılabilen, kolayca kontrolden çıkabilen ve çocuklara daha fazla zarar verebilen bir boyuta ulaşıyor.
Tabi risk sadece cinsel içerikli mesajlarla da sınırlı kalmıyor. Uzmanlar sadece cinsel içerikli mesajların değil webcam önünde ya da internet üzerinden oynanan oyunların da özellikle kız çocukları için risk oluşturduğunu belirtiyorlar.
Henüz çocukluktan yeni çıkmış, aileleri tarafından korunmuş ve olası tehlikelere daha masumca yaklaşan çocuklarımız ise yaptıkları çevrimiçi görüşmelerin gizli kalacağından, yakın arkadaşları ile paylaştıkları görsellerin 3. kişilere ulaşmayacağından neredeyse emin gibiler. Oysa bu güven büyük bir yanılgı olabilir.
Dijital Dünyada Mahremiyet: Neden Bu Kadar Gündemde?
Çocuklar açısından basit cinsel içerikli mesajlar paylaşılması her şeyden önce bir büyüme ve cesaret belirtisi. Pek çok çocuk bu tür içerikleri büyüdüklerini ve yetişkin dünyasına adım attıklarını kanıtlamak için kullanıyorlar.
Öte yandan bu tür mesajlar çocukluktaki masum arkadaşlığa göre daha derin bir samimiyetin de simgesi. Çünkü kişisel şeylerin paylaşılması, arkadaşlıkların güçlendirilmesinin ve özellikle romantik ilişkileri derinleştirmenin en doğal yolu olarak görülüyor.
Bu davranışlar, aslında ergenlik döneminin psikolojik gelişim sürecinin doğal bir parçasıdır. Ancak çocukların bilmesi gereken şey şu: Dijital ortamda paylaşılan hiçbir şey tamamen kontrol altında değildir.
- “Özel” olduğu sanılan bir paylaşım, bir anda onlarca hatta yüzlerce kişiye ulaşabilir.
- İnternette yapılan her türlü “özel” konuşma ya da paylaşılan bir fotoğraf, bir anda sadece arkadaş çevresine değil, bütün okula —hatta tüm dünyaya— yayılabilir.
- Dijital ortamda “gizlilik” ya da “karşılıklı güven” kavramları, teknolojinin sunduğu olanaklar ve yanlışlıkla ya da düşünmeden yapılan davranışlara karşı güçlü bir güvenlik sağlayamaz. Bir anda yapılan bir paylaşım, genç bir bireyin hayatında geri dönüşü çok zor olan sonuçlara yol açabilir.
İşte bu nedenle, zorlayıcı olsa da çocuklarla sexting hakkında konuşmak son derece önemlidir. Böyle karmaşık bir ortamda, bu konularda konuşmamak, yokmuş gibi davranmak çocukları ve gençleri daha büyük risklerle baş başa bırakmak anlamına gelir. Unutmayın, sizinle rahatça konuşabildiğini bilen bir çocuk, dijital dünyada da daha bilinçli adımlar atar.
“Anne Çok Eski Kafalısın!”
Peki ama çocuklarımızla nasıl konuşmalı, onlara neler söylemeliyiz? Onlara sekstingi nasıl açıklamalıyız? Konuşmamızın sınırları nerede koymalıyız?
Öncelikle şunu söyleyelim. Çocuğunuzla açık, yargılamayan ve güvene dayalı bir iletişim kurmak her şeyin başıdır.
Çünkü ergenlerle yapılan her konuşma bazı duygusal riskler içerir. Konu ne olursa olsun, düşünülmeden söylenmiş sözler çocuğunuz içe dönmesine, kaygılanmasına neden olabilir. Çocuğunuzun sizi dinlemesini sağlamanın en iyi yolu, onu anlamaya çalışmak ve ne hissettiğini önemsemektir. Ona sadece ne yapmaması gerektiğini söylemeyin; “Neden tehlikeli olabilir?” sorusunun yanıtını birlikte düşünün. Onların dünyasında çevrimiçi etkileşimlerin ne kadar önemli olduğunu anlayışla karşılayın; ama bu etkileşimlerin kalıcı etkileri olabileceğini de sakince anlatın. “Sana güveniyorum, bu yüzden bu konuşmayı yapıyoruz” demek, kapıları aralayabilir.
Ayrıca yapacağınız konuşmayı iyice planlamak önemlidir çünkü eğer sözleriniz yanlış bir yere gider ve çocuğunuzun güvenini yitirirseniz bir daha bu konuda iletişime geçme şansınız olmayabilir. Bu çocuğumuzun çok tehlikeli bir ormanda yalnız kalmasına eşdeğer bir risktir.
Bu nedenle seçeceğimiz sözcüklerin bizi “eski kafalı”, “aşırı kaygılı” ya da “anlamayan” biri olarak göstermeyeceğinden emin olmalıyız.
Bir başka önemli nokta sexting’i değil bunu teknolojik aletlerle yapmanın risklerini konuşuyor olmamızdır. Eğer konuşmanız bir sexting eleştirisine odaklanırsa büyük olasılıkla çocuğumuz utanacak ya da öfkelenecek ve bizden uzaklaşacaktır.
Bu nedenle bir kötüleme ya da yasaklama konuşması yerine, “hak ve sorumluluklar”dan söz etmek çocuğumuz da koruyacak en akılcı çözümdür. Ayrıca çocuğa medya okuryazarlığı, dijital etik ve kişisel mahremiyet gibi kavramların anlatılması da önemlidir. Çünkü dijital dünyada kendilerini nasıl koruyabileceklerini öğretmek, aslında onların duygusal güvenliklerini de desteklemek demektir.
Bu nedenle –ki doğru olan da budur- konuşmamız dijital evrende yapılacak küçük bir hatanın bile kısa ve uzun vadede sonuçları olabileceğine odaklanmalıdır. Bunları anlatırken öylesine sakin, kucaklayıcı ve sevgi dolu bir konuşma yapın ki olası bir tehlike durumunda çocuğunuzun ilk yardım isteyeceği kişi olmayı garantileyin.
İşte çocuğunuzla aktarmanız gereken temel uyarılar:
İnternet Asla Unutmaz!
Bir fotoğraf paylaşıldıktan sonra kontrol sizin elinizden çıkar. Günümüzde dijital dünyada bilgi, geçmişe göre çok daha kolay yayılıyor ve yeterince güvenli değil. Bu da özellikle çocuklar ve ergenler için ciddi riskler yaratıyor. Mesela, kızınız erkek arkadaşına güvenerek bir fotoğrafını gönderebilir. Ancak o kişi de bu fotoğrafı, güvendiği bir arkadaşına gösterebilir. Bu kişi ise, sadece eğlenmek amacıyla bile olsa, görüntüyü başkalarına ulaştırabilir. Daha kötü senaryolar da olabilir: Görüntülere erişen biri, kızınıza karşı düşmanca hisler besleyen biri olabilir ve bunu kasıtlı şekilde zarar vermek için kullanabilir. Ya da hiç beklenmedik şekilde, telefon el değiştirir ve bir öğretmenin, hatta okul müdürünün eline geçebilir. Bu tür senaryolar sadece varsayım değil; çevremizde duyduğumuz olaylardan alınmıştır. Kısacası, dijital ortamda “gizli” olduğunu düşündüğünüz hiçbir şeyin tamamen güvende olduğunu varsaymayın.
Olası Yasal Sonuçlar!
Dijital ortamda yapılan her şey, belli yasalara tabidir ve bu kurallara uymayanlar ciddi sonuçlarla karşılaşabilirler. Bu sadece bir olasılık değildir, kolluk güçleri bu tür suçlarla başa çıkmak için ciddi çalışmalar yapmaktadır.
Sexting, ciddi bir sabıka kaydına yol açabilir. Reşit olmayan birinin müstehcen fotoğraflarını paylaşmak, yasal olarak çocuk istismarı içeren içerik yaymak anlamına gelir ve bu, kanunen suçtur. Bu durum kişinin kendi fotoğraflarını paylaşması halinde bile geçerlidir. Yani örneğin, kızınız kendi görüntüsünü gönderdiğinde dahi yasal açıdan suç işlemiş sayılabilir. Aynı şekilde, bu fotoğrafları başkalarıyla paylaşan bir arkadaşı da aynı suçtan yargılanabilir.
Özetle, sadece “özel hayat” ya da “kişisel tercih” gibi görünen paylaşımlar, yasal açıdan çok daha farklı sonuçlar doğurabilir. Bu gerçeği çocuklarınızla açıkça konuşmak, onları korumanın en etkili yollarından biridir.
Kimliğini ve Geleceğini Korumak!
Bir çocuk ya da ergen, bugünden aldığı karar ve yaptığı tercihlerin aslında kendi geleceğini nasıl inşa ettiğini düşünemez. Çocuğunuza, dış dünyanın onu nasıl gördüğünün onun için de önemli olabileceğini hatırlatın. Çocuğunuz kendi mahremiyetini ve kişisel sınırlarını kontrol ettiğini düşünse de sexting, bu kontrolü elinden alabilir. Bir kez bir görsel ya da mesaj gönderildiğinde, artık onun nerelere ulaşacağını kestirmek imkansız hale gelir.
Sizin bu konudaki uyarılarınız çocuğunuza “anne-baba paranoyası” gibi gelse de hayatın içinden gerçek örneklerle bunu anlatmak bu algıyı kırabilir. Örneğin şöyle diyebilirsiniz:
“Ya bu fotoğraflar ileride bir iş görüşmesinde karşına çıkarsa?”
“Ya da bir gün kurmak istediğin ciddi bir ilişkide bu geçmişin gündeme gelirse?”
Bu tür konuşmalar, çocuğunuzun sadece bugünü değil, geleceğini de düşünerek kararlar almasına yardımcı olur.
İki Kez Düşün!
Çocuğunuza bir şeyi başkalarıyla paylaşmadan önce mutlaka iki kez düşünmesini öğütleyin. Elbette kendi kararlarını kendi verecek; ancak siz bir ebeveyn olarak onun yanında olan kişisiniz. Göreviniz, onu baskılamak değil, ileride üzülmesine yol açabilecek hataları yapmadan önce düşünmesini sağlamak.
Sexting, çoğu zaman gençlerin “önemsiz bir şey” gibi gördüğü ama aslında çok ciddi sonuçlara yol açabilen bir davranıştır. Anlık duygularla ya da çevre baskısıyla verilen kararlar, telafisi mümkün olmayan pişmanlıklara neden olabilir. Bu yüzden çocuğunuza şunu söyleyin: “Kendine değer veriyorsan, önce kendini korumalısın. Her paylaşım, sadece bugününü değil, yarınını da etkiler.”
Bedenin Senin Kalendir!
Kız çocuğunuza bir ilişkiyi başlatmak ya da ilerletmek, karşısındaki kişinin ilgisini çekmek için kendi bedenini kullanmaya ihtiyacı olmadığını üstüne basa basa söyleyin. Günümüzün kadın bedenini bir obje haline getiren dünyasında, kız çocuklarımız kendilerini değersiz hissediyor bu yüzden de bedenlerini bir dikkat çekme aracı olarak kullanıyor olabilirler.
Her Zaman Yanındayım!
Çocuğunuza verebileceğiniz en önemli mesaj başına ne gelirse gelsin size güveneceği olmalıdır. Lütfen çocuğunuza karşılaşabileceği bir sorunun onun hatası olmayacağını ve onu yargılamadan ona yardım etmek için her zaman hazır olduğunu açık açık ifade edin.
