Bir Alışveriş merkezinde neredeyse 15 yıldır görmediğiniz eski bir arkadaşınızla karşılaştınız. Şaşırmalar, sarılmalar, gülüşmelerden bittikten sonra her iki taraf da 15 yılda geldiği yolun bir özetini sunma zorunda hissediyor kendisini…
işinizden ne kadar memnun olduğunu anlatırken buluyorsunuz kendinizi -ki pek doğru değil- şirketinizin sizi neredeyse her ay yurt dışında bir toplantıya gönderdiğini sıkıştırıyorsunuz cümlenin bir yerlerine -ki bu külliyen yalan-ayrılırken yakında doktoraya başlayacağınızı ekliyorsunuz oysa yüksek lisans tezinizi bir türlü teslim edemediniz!
Neden Sahte Benlikler Yaratırız?
Her insan zaman zaman kendisini geçici bir durumdan koruyabilmek adına sahte benlik oluşturur. Bazı kişiler, kendilerini koruyabilmek adına kısa bir süreliğine sahte benlik oluşturduğunun farkındayken bazı kişiler ise yüzlerine geçirdikleri maskenin sahte olduğunu unutur ve neredeyse bir ömür gerçek benlikleriymiş gibi davranır.
Kişinin sahte benlik oluşturmasının ardındaki nedenlerin bir bölümü şöyle sıralanabilir; mevcut endişeden benliğini koruyabilmek, kısa süreliğine de olsa sorunlardan kaçabilmek ve gerçek benliğini güvende tutabilmek…
Sahte Benlik Gereksinimi Çocuklukta Başlar
Bu nedenle özellikle çocuklar ailelerinin yanında daha çok onaylanmak amacıyla sahte benlik oluşturur. Bu durum, sahte benliğin çok iyi yapılanmasıyla sonuçlanırsa gerçek benliği çocuk daha özenli saklamayı öğrenir ve onay alma halini kaybetmemek adına sahte benliği gerçek benlikmiş gibi sunmasına neden olur. Hatta gerçek benlik bazı durumlarda o kadar iyi saklanır ki kişinin kendisi dahi gerçek benliğini bulamayabilir.
Gerçek benliğin tozlu çekmecelerin en arkasına ötelenme hali ilk etapta kişiye geçici baş etme mekanizmaları kazandırsa da uzun vadede kişinin “gerçek kaybeden” olmasıyla sonuçlanabilir.
Kişinin Sahte Tasarımını Fark Etmesi Önemlidir
Sahte benliğin “ideal benlik” olarak yorumlanmasının en temel sebebi kişinin “sahte benlik” yarattığını kabul edememesidir. Ayrıca yaratılan sahte benliğin gerçek benliğe göre daha güçlü, daha sağlam, kendine güveni daha yüksek gibi özelliklere sahip olması ve gerçek benliğin kırılgan yapısını koruması “ideal benlik” ile karışmasına neden olur.
Kişi, yaşadığı sorunlarla baş edemediğinde sahte benlik sahneye çıkar; kişinin zorbaca davranışları “güç”, manipülatif ve kontrol edici tavırları “akıllılık” olarak yorumlanır ve kırılgan gerçek benliğe geçici bir zırh takar.
Herkesin duygularını zaman zaman kontrol altına almaya ve maskelemeye ihtiyacı vardır. Sahte benlikteki asıl sıkıntı takılan maskenin farkına varılmaması ve gerçek olduğu yanılsamasına kişinin kapılmasıdır. Sahte benlik, bilinçdışının yarattığı bir savunma mekanizması olduğundan gerçek benliğin ortaya çıkarak kırılgan yapısının güçlenmesine engel olur.
Sahte Benliğin Tohumları Ailede Atılır
Aileler, kişinin kendisi olabileceği, kendisini maskesiz, olduğu gibi sunabileceği yegane ortamlar iken bazı aileler çocuklarını oldukları gibi kabul etmez ve belli kalıpların içinde değerlendirir. Kendisini başkaları tarafından belirlenmiş kalıplar içinde bulan kişi ise bu kalıplara uygun davranış örüntüleri geliştirir.
Bu tür ailelerde büyüyen çocuklar, gerçek duyguları ve kendiliğinden oluşan doğal tepkileri çevrelerine yansıtmaz, ailelerinin onlara verdiği koşullu sevgiyi kaybetmemek adına oluşturdukları sahte benliğe uygun davranırlar. Sahte benliklerine uygun davranmayı öğrenen çocukların yalan söyleme becerileri de gelişir.
Ailesinin normlarına yalan söyleme pahasına uygun davranmayı öğrenen çocuk, sosyal çevresinde de herkesi memnun edebilmek adına aynı şekilde davranmaya devam eder. “Koşullu sevilen” ve “iyi görünümlü” çocuklar, yetişkin olduklarında oluşturdukları sahte benliğe daha da güçlü duvarlar örmeyi gerçek benliklerini ortaya çıkarmaya tercih eder.
Sahte benlik, işlevsiz durumlara kısa süreli çözüm sunan bilinçdışı bir baş etme mekanizmasıdır. Kişi, oluşturduğu sahte benliği fark edip değiştirmek için adım atmaya çalıştığında ise çevresinden gelen “ne kadar da değiştin…” yorumlarıyla mücadele etmeye çalışır.
Gerçek benliğini ortaya çıkarmak ile sosyal çevresini kaybetmek arasında seçim yapması gereken kişi çoğunlukla böyle yaşamaya devam eder çünkü kendi ruhuyla tanışmaya ücünün yetmeyeceğinden korkar ve bir yalanı gerçek sanarak sınırlı ömrünü yaşamayı tercih eder.
