Ekran bağımlılığı yakın gelecekte ailelerin en büyük sorunu olmaya aday gibi gözüküyor. Çocuklarımız bütün hayatlarını ekran başında geçiriyor, hayatı ekranlardan, kısa videolardan öğreniyor ve öğrendiklerinin doğruluğuna güveniyorlar.
Ancak her şeyin olduğu gibi bunun da sınırları var. Özellikle ekranın bir bağımlılık haline gelmesini engellemek istiyorsak çocuklarımızın ekran alışkanlıklarını yönetmemiz gerekiyor. Çünkü anne baba olmak özgürlüklerle sınırlar; eğlenceyle sorumluluklar arasında bir denge kurmayı gerektiriyor. Çoğu zaman çocuğunuzun sağlığını, başarısını belirleyen sadece özgürlükler değil aynı zamanda sınırlar ve sorumluluklar konusunda onlara öğrettiklerimiz oluyor.
Ekranla Tanışma Zamanını Elinizden Geldiğince Geciktirin!
Öncelikle şunun altını çizelim. Bir çocuğun ekran bağımlılığını engellemenin en temel yolu yolu onu ekranla olabildiğince geç tanıştırmaktan geçiyor. Bazen henüz birkaç aylık bebeğimizi cep telefonu ekranıyla tanıştırmak iyi fikir gibi gözükse de özellikle 0-18 ay arasındaki bebeklerimizi ekranlardan bütünüyle uzak tutmak gerekiyor. Beyin ve duygusal gelişimin bu en kritik döneminde bebeklerin ekranda hızla tekrar eden görüntülerden çok anne ve babasıyla kuracağı sevgi ilişkisine ihtiyaç duyduğunu zaten biliyoruz. Bu sınırları 4-5 yaşına kadar korumak ve olası bir ekran ilişkisini yarım saatin üstüne taşımamak da gerçekten önemli.
Önce Kendinizi Sınırlayın!
5 yaşını geçen çocuğunuzun ekran başında geçireceği zamanı yönetebilmek ise bu konuyu ailenin öncelikli konuları arasına almakla başlıyor. Bunun için de öncelikle ekran konusunda kendi tavrınızı gözden geçirmelisiniz.
Çünkü çocuklar kendi kendilerine ekran bağımlısı haline gelmezler; çocuklar gözlerini kendi telefonlarından ayırmayan anne-babalarını örnek alarak; yemek yemeleri ya da uslu durmaları için önlerine konan cep telefonlarını izleyerek bağımlı olurlar. Yani çoğu çocuk anne babalarını kendilerine model alarak bağımlı haline gelir; bu nedenle çocuklarını teknoloji bağımlılığından kurtarmak isteyen ebeveynler ilk önce kendi davranışlarını yönetmelidir.
Bunu yapmanın yolu önce kendi teknolojik oyuncaklarınızı sınırlamanız olacaktır. Dilerseniz bir süre için bilgisayarlarınızdan, sosyal paylaşımlarınızı yaptığınız cep telefonlarınızdan vazgeçin. Sonra da aynı şeyi çocuğunuzdan isteyin. Bunu yaparken yasakçı bir dil kullanmayın, gerekçelerinizi ve kaygılarınızı açıklıkla çocuğunuzla paylaşın.
Saat ve Alan Kısıtlamaları konusunda Sözleşme Yapın!
Ancak şunu da aklınızda bulundurun. Ekranları bütünüyle yasaklamak çare değil! Çünkü bütün yasaklar gibi bu yasak da ekranın çocukların gözünde çok önemli, çok vazgeçilmez bir yere gelmesiyle sonuçlanıyor.
Ayrıca unutmayalım ki, ekranlar aynı zamanda çocukların yaşıtlarıyla sosyalleştiği, deneyim kazandığı ve kendisini gösterdiği bir etkileşim alanı. Yani siz çocuğunuzu ekrandan tamamen kesince, aslında çocuğunuzun akranlarıyla kuracağı bağları da ortadan kaldırmış olabiliyorsunuz. O nedenle yapılması gereken ekranları tamamen karartmak değil, ekranda geçen zamanı daha iyi bir şekilde planlamak. Bu nedenle yapılması gereken çocuğunuzun yaşına ve yaşam planına uygun, üzerinde karşılıklı uzlaşılmış ve çocuğunuzun uygulamaya söz verdiği bir sözleşme yapmak olacaktır.
Eğer gerçek bir başarı yakalamak istiyorsanız o zaman yapmanız gereken bu ‘yaptırımları’ sadece çocuğunuza uygulamak yerine bütün aile üyelerini ilgilendiren bir uygulama planı yaratmak. Unutmayın, sınırlamalar anne babalar için de geçerli! Siz cep telefonunuzla yaşarken çocuğunuzun hayatını değiştirmesini bekleyemezsiniz.
Yeni İlgi Alanları Keşfedin!
Çocuğunuzu ekran başından kaldırabildiniz mi? Şimdi sırada onun ilgisini çekecek başka alanlar yaratabilmek var. Çocuğunuzun yaşına, ilgi alanlarına göre seçenekler sunun. Özellikle spor, doğa gezileri, takım oyunları gibi bedensel aktivite ve iletişim içeren faaliyetlere ağırlık verin. Yeni arkadaşlar edinmeleri için olanaklar sağlayın. Çocuğunuzun teknolojik oyunlarda bulduğu başarma duygusunu yakalamasına destek olun.
Sorumluluk Verin!
Çocukların en çok mutlu oldukları şeylerden birisi bir alanda sorumluluk sahibi olmak ve karar alabilmektir. Yaşına göre küçük karar alanlarıyla başlayabilirsiniz. Tuvalet kağıdının değişiminden, alışveriş listesinin kontrolüne, çöp ayrımından birlikte yemek yapmaya üzerine aldığı her gerçek sorumluluk onu sanal dünyanın tuzaklarından biraz daha uzaklaştıracaktır.