Oyun ve çocuk doğru okumasını bilen için nasıl da gizemli bir dünyadır. Yetişkinler olarak çocuk olmanın kolay olduğunu düşünürüz. Oysa kendinden emin, herşeyi bilen ve bütün kuralları belirleyen yetişkinler arasında var olmaya çalışmak ne kadar zordur! Üstelik büyükler çoğu zaman sadece beklentilerini söyler ve çocukların ne hissettiğini anlamak için çaba bile harcamazlar. Çocukların da tıpkı büyükler gibi içlerine kapanabileceğini, akıllarının karışabileceğini, kaygılanabileceklerini düşünmeyiz. Sadece dikkatli ebeveynler işaretleri dikkatlice gözlemleyerek çocuklarının duygularını anlayabileceklerini bilirler. Çünkü çocuklar anlatmak yerine gösterirler. Yaramazlık yapar, taşkın davranışlarda bulunur ya da kendilerini dünyaya kapatırlar. Çocukların kendilerini ifade ettikleri bir yol daha vardır: Oyun.
Çocuklar oynadığında iki şey gerçekleşir. Oyun yoluyla;
- Hayallerini açıklamaya ve gerçekleştirmeye çalışır,
- Hayatın zorluklarını anlayıp yorumlamaya ve başarmaya çalışırlar.
Oyun ve Çocuk: Hayallerin Gerçekleştiği Sihirli Bahçe
Küçük çocuklar istek ve dileklerini oyunları yoluyla deneyimler; oynarken hayallerinin gerçekleştiği bir dünya kurarlar. Hayallerin önemli bölümü kendi beceri ve güçleriyle ilgilidir. Oyunlarında en hızlı onlardır. Güçlü, cesur ve kahramandırlar. Sevilmek, eğlenmek ve beğenilmek isterler. Örneğin 4 yaşındaki çocuk bebeğini besler, onu korur ve sever. Bebeği ağladığında onu besler ve uyutur. Bu davranış, çocuğun ben anne ve babasının gösterdiği ilgiyi onayladığı, onlar gibi olmak istediği anlamına gelir. Bir yandan da çocuk annesini kendisine model almakta ‘ben de annem gibi bir bebeğin sorumluluk ve sevgisini istiyorum.’ deme şeklidir.
Süper Kahraman Olmak Bize Ne Anlatır?
5 yaşındaki bir başka çocuk seçtiği süper kahraman kostümünü yatarken bile üstünden çıkarmayı reddetmektedir. Bu kimlik çocuğun ‘kendimi küçük ve güçsüz görüyorum oysa ben de hayatımdaki yetişkinler gibi güçlü ve durdurulamaz olmak istiyorum.’ demenin bir yoludur.
Dileklerin büyük bölümü olumlu ve yapıcıdır. Çocuklar oyunlarında kendilerine ilişkin hayallerini gerçekleştirerek gerçek hayatta sağlayamayacakları bir gerçeklik ve yeterlilik duygusu yaşarlar. Bazen de gerçek hayatta yaşayıp mutlu oldukları bir anı; bir doğum günü partisini, bir tatil anısını tekrar tekrar yaşama fırsatı yaratırlar.
Oyun ve Çocuk: Gizli İstekler Nasıl İfade Edilir?
Peki çocukların hayali anne babası tarafından kabul edilemeyecek bir şey olduğunda ne olur? Çocuğunuz örneğin küçük kardeşinin hiç doğmamış olmasını, sevmediği bir şeyin yok olmasını ya da annesiyle birlikte olabilsin diye babasının yok olmasını istediğinde ne olur?
İşte böyle örtülü isteklerde çocuğumuzun oyununun çelişkili bir hal aldığını görürüz. Kardeşi doğduğu için kendisini yalnız hisseden bir çocuk oyunlarında hayali bir arkadaş, görünmez bir kahraman ya da sadece onun görebildiği bazı zorlu durumlar hayal edebilir. Kardeşine ya da bir ebeveynine öfkelenen çocuk oyunundaki senaryosunda kızgın olduğu kişileri cezalandırabilir, onları görmezden gelebilir ya da kendisini üzen tutumun aynısını onlara uygulayabilir. Böyle durumlarda çocuğun oyununu dışarıdan sessizce izlemek, ne düşündüğü konusunda ebeveynlerine fikir verebilir.
Saldırganlık Neyin İfadesidir?
Bazı çocuklar oyun sırasında arkadaşlarına ya da oyuncaklarına sert davranabilir. Pek çok ebeveyn çocukları oyunlarında saldırgan davranışlar sergilediğinde, oyuncaklarına zarar verdiğinde endişelenir. Çocuğun oyunda oyuncaklarına zarar vermesi, saldırganlaşması ne anlama gelir? Genellikle durum ailelerin korktuğu kadar riskli değildir. Çocuğun oyununu anlayıp yorumlamanın pek çok farklı yolu vardır ve örtülü isteklerin oyun içinde yaşanması ve gerçek hayata taşınmaması tercih edilen bir durumdur.
Silahlı, Öldürmeli Oyunlar Bizi Endişelendirmeli mi?
Bir başka olasılık çocukların oyun içinde silah kullanıyormuş ya da birilerini öldürüyormuş gibi davranmasıdır. Peki oyunun biraz daha içine girdiğimizde neler görürüz? Silahlı oyunlar gizli bir öfkenin, şiddet eğiliminin işareti midir? Çocuk neden silah ve kötü adamlar kavramlarını kullanmaktadır?
Kendilerine sorulan çocuklar silahların ‘havalı’ oyuncaklar olduğunu ve pek çok kahramanın bir çeşit silahı olduğunu söylerler. Bir başka deyişle çocuk silahın aslında ne olduğunu bilmemektedir. Peki kötü adamlar neyi simgeler? Bazen çocuklar kendilerine koydukları yasak ve sınır nedeniyle ebeveynlerini kötü adamlar olarak görür. ‘Kötü adamları yok etme’ eylemi anne babasının kendisini sınırlandırma çabasına karşı duyduğu öfkenin açığa çıkmasıdır.
“Kötü Adamlarla” Uğraşan Cesur Kahraman
Bazen de çocuklar ‘kötü adamlarla’ uğraşırken bilinçsizce sahip oldukları ya da anne babaları tarafından beğenilmeyen ve ‘kötü’ olarak nitelendirdikleri yanlarıyla uğraşmaktadırlar. Peki böyle oyunlar kurmak yerine çocuk sadece kıskançlığını, öfkesini, taşkınlığını törpüleyemez mi?
Hayır. Büyümek çok uzun süren bir yolculuktur ve çocuklar doğaları gereği yavaş yavaş öğrenirler. Çocuklarımız hakkında çok az şey bildikleri bir dünyanın kapısında, savunmasız ve kaygılı beklemektedirler. Dünyayı anlamalarının Fark ve içinde kendilerine bir yer bulabilmelerinin en özgür yolu oyunlarla sanki başarmış gibi rol yapmalarıdır.
Bu makale ilginizi çektiyse “Büyüten Oyunlar: Oyunun Çocuğunuza Dört Büyük Etkisi” adlı makalemize göz atabilirsiniz.
Stacey Degeneffle’ın ‘Understanding Your Child by Observing Their Play’ adlı makalesinden uyarlanmıştır.
