Son yıllarda neredeyse her aileden aynı cümleyi duyar olduk: “Keşke çocuğumu özel okula gönderebilseydim.” Günümüzde bu cümleyi endişe ve kırgınlık içinde kuran anne babaları anlamak zor değil. Nitelikli bir üniversiteye devam edebilmenin özellikle de iyi bir iş bulabilmenin giderek zorlaştığı koşullarda pek çok aile için özel okul fikri, daha iyi kariyer ve başarılı bir hayat fırsatıyla neredeyse el ele gider. Pek çok aile için özel okul çocuklarına sağlayabilecekleri en büyük ilerleme fırsatıdır. Peki bu inanış gerçekleri yansıtıyor mu?
Virginia Üniversitesi Curry Eğitim Fakültesi Dekanı Robert Pianta gerçekleştirdikleri uzun soluklu bir araştırmaya göre, sosyoekonomik faktörler söz konusu olduğunda özel okulların tek başına büyük bir avantaj sağlayamadığını anlatıyor. Here&Now’dan Robin Young’ın gerçekleştirdiği görüşmede Pianta çalışmanın temel bulgularını şöyle özetliyor:
Özel Okul Başarının Anahtarı mı?
“Ülke çapında 10 farklı yerde, 1991’de doğmuş 1300 çocuğu izleyerek çalışma fırsatımız oldu. Halen bu çalışma kapsamında 27 yaşında olanlarla iletişime geçiliyor. Dokuzuncu sınıftan başlayarak öğrencileri izlemeye başladık. Gittikleri okul türlerini inceledik, çocuklara ve ailelerine birçok soru sorduk ve lise döneminde önemsediğimiz çeşitli konular kapsamında çocukları değerlendirdik: Başarı testleri, okulda ne kadar iyi oldukları, öğretmenlerin onlar hakkında ne düşündüğü, ne kadar motive oldukları gibi soruların yanıtlarına baktık.
“Bu çocukların bir kısmı, işin aslı yüzlercesi özel okula gidiyordu. Bu nedenle bu çalışma çocukların özel okullara gidişleri ve dokuzuncu sınıftaki sonuçları arasındaki bağlantılara bakış biçimidir.”
Özel Okul Değil, Aile Etkili!
“Dokuzuncu sınıfta bu çocukları değerlendirirken onları araştırıyoruz, ama sadece özel okul devlet okulu ayrımı olarak bakarsanız –çocukla ilgili diğer faktörleri hesaba katmazsanız – özel okulda olmanın birçok faydasını görürsünüz.
Özel okullardaki çocuklar sınav sonuçlarında 15 puan kadar daha yüksek bir standart sapmadalar, daha motive olmuş haldeler ve benzeri. Ancak tahmin etmek için kullandığınız denkleme aile gelirini koyduğunuz anda o farklılıklar ortadan kalkıyor –sonrasında denkleme ne kadar başka değişkenler koysanız da o farklılıklar yeniden ortaya çıkmıyor.
“O nedenle dokuzuncu sınıfta değerlendirdiğimiz şeylerde asıl mühim olan nokta, çocukların ailesinde nelerin yaşandığı, ailelerin çocukları için hangi duygusal, sosyal olanakları sağladığı ve uzun vadede çocuklarına sağladıkları ekonomik koşullardır. Yani Nihayetinde çocukların lisedeki performanslarını belirleyen aile faktörleriydi. Gittikleri okul değil.”
Fark Yaratan Ekonomik Faktörlerden Çok Psikolojik Etki
“Bu çok büyük bir fark. En önemlisi bu aileler çocuklarına anaokulundan dokuzuncu sınıfa kadar fırsatlar sunmaya devam ediyor. Biliyorsunuz bu etkiler özellikle de doğumdan beş yaşına kadarki dönemde önem arz eder, çocukları başarı ya da başarısızlığa yöneltir. Bu fırsatları veren aileler çocuklarını özel okula göndermeye eğilimli aileler olmaktadır.
Aile Geliri, Özel Okulda Okumaktan Daha Etkili
“Ailenin ekonomik koşulları da önemli. Şimdi, bazı düşük gelirli çocuklar birtakım sebeplerden özel okullara gitmektedir. Örnekte özel okulda olan düşük gelirli çocuklara baktığımızda da özel eğitimin herhangi bir avantajını görmedik. İnsanların gözden kaçırdığı bir nokta, sanırım, özel eğitimin çarpıcı heterojenliği. Özel eğitimin şöyle göründüğünü düşünürüz: Hazırlık okulu gibi. Ancak özel eğitim genel olarak çok ama çok heterojendir.
“Çocukların lisedeki sonuçlarını –başarı sınavı sonuçları, sosyal olarak önemli olan şeyler- tahmin etmek istiyorsanız tahmin için kullanacağınız en iyi şey aile geliridir. Hangi liseye gittiğinizden bağımsız olarak en iyi tahmin unsuru aile geçmişi olacaktır. Bu araştırmada ise anaokuluna bile gitmeden önce etkileyen şey aile geçmişidir. Özel okula gitmiş muazzam başarı hikayesi olan münferit fakir çocuklar olacaktır. Ancak biz, münferit durumlara dayanarak değil daha büyük veri kümelerine ve bilgi modellerine dayanarak plan yapıyoruz.”
Okul Eskisi Gibi Şekillendirici Değil
“Ebeveynliği geliştirmeye yardım etmeye ve çocukları evde motive etmeye çalışan bir sürü program, sosyal program var. Okul bağlamında gördüğümüz etkilerin az olduğuna işaret etmenin önemli olduğunu düşünüyorum –ister özel okul ister devlet okulu olsun tüm toplumda genel olarak fazla değiller-.
Bu etkilerin çocuklar için çok ama çok olumlu olduğu birçok örnek var. Okulları geliştirdiğinizde -ister özel okul ister devlet okulu olsun- çocukların sonuçlarını da geliştirdiğine dair birçok kanıtımız var. Bu nedenle okulları geliştiren yöntemlere odaklanmak çocuklar için, özellikle de daha az avantajlı ailelerden gelen çocuklar için daha iyi sonuçlar yaratmada bariz bir yoldur.”
Daha İyi Okullar İçin Mücadele Eden Ailelere İhtiyacımız Var
“Çocuklarının gittiği okulları gerçekten umursayan ailelerin yapabileceği en iyi şey o okulun yönetimine olabildiğince katılmaları, öğretmenleri desteklemeleri ve o devlet okullarının hesap vermeleri için kendilerine sağlanan mekanizmaları kullanmaları olacaktır diye düşünüyorum. Her şey göz önünde bulundurulduğunda çocuklar için yeterli sayıda iyi okul – ister özel okul ister devlet okulu ister sözleşmeli okul olsun- yok. Daha iyi okullar için mücadele eden ailelere ihtiyacımız var.”
