İlkokul öğretmeniniz yaptığınız görüşmede size çocuğunuzun okulda nasıl davrandığını anlatıyor. Duyduğunuz her cümlede biraz daha şaşırıyorsunuz. Anlatılan gerçekten sizin çocuğunuz mu yoksa öğretmen çocukların ismini mi karıştırıyor?
Belki çocuğunuz evde çok sakin, sözünüzden çıkmayan, uslu bir çocuk.Sınıf öğretmeni ise yerinde duramayan, dersi dinlemeyen, haylaz bir çocuk tarif ediyor size!
Ya da çocuğunuz evde ‘hadi’lerle hareket eden, başında durmazsanız çalışmaya başlamayan, televizyon başından kalkmayan biri. Okulda ise nasıl da söz dinlediğinden söz ediyor öğretmenler.
Şaşkın mısınız? Aklınız mı karıştı? Çocuğunuzun neden böyle davrandığını mı düşünüyor musunuz?
Aslında yaşadığınız durum pek çok velinin, özellikle çocukları küçük yaşlardayken karşılaştığı ve nedenini anlamakta güçlük çektiği bir durum. Uzmanlara gire ise bu, çocuklar yeni koşullara uyum sağlamaya çalışırken karşılaşabilecek doğal durumlardan biri.
Evde Çalıkuşu, Okulda Görünmez Bir Çocuk!
Çocukların farkı ortamlarda farklı davranışlar sergilemesi sıradışı bir şey değildir. Örneğin çocuğunuzun katıldığı bir doğum gününde ya da büyükannesinin evinde her zaman olduğundan daha farklı davranacağını ummak kolaydır. Ancak pek çok ebeveyn çocuklarının okulda ve evde birbirinden taban taban zıt davranışlar sergilemesinin nedenini anlamakta zorluk çekerler. Bu tutum değişikliği çoğu ebeveyni şaşırtır, kaygılandırır; bir şeyleri yanlış yaptıklarını düşünmelerine neden olur.
Peki bu davranış değişikliği neden olur? Hangi etkiler çocuğunuzun evdekinden çok farkı bir kişilik sergilemesine neden olur? Okul, bütün kuralların farklı olduğu, ebeveyn desteğinin olmadığı, çocuğun kendi kimliğini oluşturacağı ve çevresine ifade edeceği yepyeni bir ortamdır. Öte yandan ev tanıdıktır. Güvenlidir. Kurallar belirlidir. Çocuk hangi kuralı nasıl uygulayacağını, sınırları nasıl zorlayacağını bilir. En önemlisi, çocuk evde kendisinden ne beklendiğini; hangi davranışın nasıl bir tepki alacağını bilir.
Evde “Şımarmak” İşlerin Doğru Yapıldığının İşaretidir!
Uzmanlar, evde küçük yaramazlıklar yapan, beklentilerini rahatlıkla ifade eden, hayal kırıklığına uğradığında küsen ya da itiraz eden çocukların ebeveynlerinin aslında işleri doğru yaptıklarını söylüyorlar. Çünkü çocuğun anne babasının tepkisinden korkmadan kendisini ifade etmesi, sevildiğinden, önemsendiğinden emin olduğu anlamına geliyor. Zaten, çocuk kendi evinde bile duygularını ifade edemeyecekse bunu başka ortamlarda nasıl yapsın?
Tıpkı biz yetişkinler gibi çocuklar da dışarda kendilerini en iyi gösterecek şekilde hareket etmeleri gerektiğinin farkındalar. Evde istedikleri gibi rahatlamaları evlerinin gerçek bir yuva olduğunu anladıkları anlamına geliyor.
Okulda İyi Çocuk Olmak, Beceri İster
Evde hareketli olan çocukların okulda öğretmenlerinin gözdesi, uslu öğrenciler olması ise bir sosyal gelişmişlik belirtisi. Çocukların öğretmenlerinin beklentilerine uygun davranması çocuğunuzun kendinden beklenen davranışların ne olduğunu anlama ve buna uygun davranmak konusuna becerikli olduğunu anlamına geliyor. Böyle çocuklar okuldaki kural ve beklentileri anlıyor ve buna uygun davranıyorlar.
Evde İyi, Okulda Uyumsuz
Peki çocuğun evde iyi, okulda uyumsuz/güvensiz/mutsuz/anti-sosyal/başarısız olması ne anlama gelir? Çocuğun okula uyum sağlamasını desteklemek, evde sağlanan uyumu okula taşımak için neler yapılabilir?
Çocuk Kendisinden Bekleneni Anlayabiliyor mu?
Okulda davranış sorunu yaşayan çocuklar için akla gelebilecek ilk seçeneklerden biri çocuğun okuldaki beklenti ve kuralları tam olarak anlayamamış olmasıdır. Böyle durumlarda çocuklar için okulun akademik ve sosyal beklentileri ulaşılamayacak kadar yüksektir. Böyle durumlarda öğrenciler ailelerinin hiç şahit olmadığı sorunlu davranışlar göstererek okula uyum sağlamayı reddederler.
Bu özellikle anaokuluna gitmemiş ya da kısa süre gitmiş çocuklarda; çocuklarına okul öncesi dönemde düşük beklentiler ifade eden, yaşının altında hedefler koyan ailelerde görülebilen bir durum. Tutum ve davranışlar konusunda az yorum yapılan; doğru-yanlış tutum konusunda az bilgi verilen ailelerde çocuk, davranışlarını beklentilere göre değiştirmesi gerektiği fark etmemiş olabilir.
Dikkatini Toplamakta Zorluk Çekiyor mu?
Bir başka yüksek olasılık da çocuğun konsantre olmak konusunda zorluk çekmesidir. Bunun nedeni de çocuğun okul öncesi dikkat toplama etkinlikleri yapmadığını anlamına gelebilir.
Bazen çocuğun dikkatini toplamasını engelleyen fiziksel bir zorluğu da olabilir. Bu konuda sınıf öğretmeninin gözlem ve yorumları önemli olacaktır. Konsantrasyon sorununun yanı sıra çocuklarda çeşitli öğrenme güçlükleri de göz ardı edilmemelidir.
Sınıfında Sevildiğini Hissediyor mu?
Öte yandan çocuğun sınıf kurallarına uyum göstermesinin duygusal koşulları da vardır. Bunların başında çocuğun sınıfında kendisini sevilmiş, kabul edilmiş hissetmesi gelir.
Öğretmeninin kendisini onayladığını, sevdiğin, kabul ettiğini düşünen çocuğun sınıfa uyum sağlaması çok daha hızlı olur. Bu nedenle çocukları sınıfta davranış sorunları yaşayan çocukların ebeveynleri kendilerine şu soruları da sormalıdırlar: ‘Çocuğumuz okulunu ve sınıfını seviyor mu? Öğretmenine güveniyor mu? Öğretmeninin kendisine değer verdiğini hissediyor mu? Onu rahatsız eden etkiler olabilir mi?”
Yetenek ve Becerileri Desteleniyor mu?
Deneyimli öğretmenler çocuğun doğru davranışlar sergilemesinde, öğretmeni ile kurduğu duygusal ilişkinin önemini de bilirler. Öğretmen sevgi ve kabul mesajlarını basit davranışlarla öğrencisine sezdirilebilir.: Örneğin teneffüste arkadaşı olmadığı için yalnız başına resim yapan çocuğun resminin öğretmen tarafından beğenilmesi bir sevgi mesajıdır. Kurşun kalemini evde unutmuş bir öğrenciye yanındaki arkadaşının değil öğretmenin yedek kaleminin verilmesi de bir sevgi işaretidir. Küçük sohbetler, saç tokasının beğenilmesi, sınıfta verdiği doğru cevabın bedensel bir temasla ödüllendirilmesi gibi küçük davranışlar çocuğuna verilecek sevgi mesajlarıdır. Benzer şekilde bu mesajların yokluğu da çocuğa sınıfında sevilmediği, kabul edilmediği duygusunu verebilecek; öğrenci dışlandığını hissettiği sınıfın davranış beklentilerini karşılayamayacaktır.
Arkadaş Edinebiliyor mu?
Çocuğun davranış sorununun ardında arkadaşlarıyla ilişkileri de yatıyor olabilir. Çocuğunuzun arkadaşı olmaması, bazı öğrencilerin onu rahatsız etmesi, zorbalığa maruz kalması, grup dışı bırakılması gibi etmenler çocuğunuzun sınıf içi uyumunu etkileyebilir.
Hem Okulda Hem de Evde Uyum Sorunu mu Yaşanıyor?
Bazı durumlarda çocuklar hem evde hem de okulda uyum ve davranış sorunları yaşıyor olabilir.
Bu çocuklar, hem evde hem de okulda davranışlarının –ve kendilerinin- kabul edilmediğini, istenmediklerini hissederler. Öğretmenlerinin ya da anne-babalarının dikaktini çekmek için yaptıkları davranışlar sonuç vermemekte, çocuk kendisini kaybolmuş hissetmektedir.Bu durum ailelerin özellikle dikkate alması gereken bir durumdur.
Neler yapılabilir?
Çocukları okulda ya da evde davranış sorunu yaşayan ailelerin her zaman şu ilkeyi akıllarında bulundurmalıdırlar:
“Her çocuk elinden gelenin en iyisini yapmak, başarmak, onay almak ister. Beklenen davranışları sergileyemeyen çocuklar, gerekli desteği almamışlardır.”
Bu nedenle işlerin tam da beklendiği gibi gitmediğini farkeden aileler, kızmak, endişelenmek, çocuklarını suçlamak yerine onları desteklemeli ve kavrayamadıkalrı noktaları açıklamalıdırlar.
- Çocuğunuza destek olmaya fiziksel desteklerle başlayabilirsiniz. Yeterince uyuyor mu? Okula dinlenmiş olarak gidiyor mu? Kahvaltısını ediyor mu? Fiziksel olarak güçlü hissetmeyen çocuk sosyal uyum sağlamakta geç kalabilecektir.
- Çocuğunuz size gerçekten güveniyor mu? Tutumunun sonucu ne olursa olsun anne babasının kendisini destekleyeceğine, kabul edeceğine, güveneceğine inanan bir çocuğun tutumunu değiştirmek için hareket etmesi daha kolay olacaktır.
- Değişim sağlamak için acele ediyor musunuz? Üzerinde zaman ya da sonuç beklentisi hisseden, anne-babasının sürekli sonucu sorguladığı çocuklar değişim sağlayamayacaklardır.
- Dünyaya çocuğunuzun gözünden bakabilir misiniz? Çocuğunuzun tam olarak nerelerde zorluk yaşadığını anlayabilmek için, kendi beklentilerinize değil, çocuğunuzun ihtiyaçlarına göre düşünün.
Ne zaman Profesyonel Destek Alınmalıdır?
Okulda ya da evde uyum sorunları yaşayan çocuğunuz için profesyonel yardım almalı mısınız? Uzmanlar, okulun başlangıç tarihinden itibaren 3-4 aylık sürede sorunların çözülmemesi durumunda ebeveynlerin uzman desteği alınmasını önermektedir.
