Bütün araştırmalar aynı şeyi söylüyor: Giderek daha narsist oluyoruz. Çevremiz sadece kendi fikirlerinin dinlenmesini isteyen, yeni tanıştığı kişilerle hatta aynı odada çalıştığı iş arkadaşlarıyla rekabet eden insanlara daha fazla rastlıyoruz artık. Bu insanlar kendi başarısızlıklarının üstünü örtüyor, kendini oldukları gibi sunmaktan korkuyorlar. Zaten hatalarının, eksiklerinin nedeni çoğu zaman başkalarının onu engelleyen davranışları oluyor.
Üstelik gündelik gözlemlerimizin ötesinde araştırmalarda narsistik kişilik bozukluğu olan kişilerin sayısında önemli artışlar olduğunu kanıtlıyor. Örneğin ABD’de gerçekleştirilen bir araştırmaya göre 1994 yılında %1’lerde seyreden narsistik kişilik bozukluğu yaygınlığının, 2013 yılında %6’lara kadar yükseldiğini görüyoruz.
Peki narsistik kişilik bozukluğu neden böyle hızla yükseliyor? Rekabet odaklı ‘modern’ hayatlarımızın, eğitim sistemlerinin bize ezberlettiği ‘en iyisi olma ve en yakın arkadaşımızı bile geçme’ mottosunun bu yükselişte payı var mı? Ya da yaşarken normal saydığımız rekabetçi tercihlerimiz aslında narsistik kişilik bozukluğuna giden küçük adımlar olabilir mi? Ve en önemlisi çocuklarımızı bu tutumlardan nasıl koruyabiliriz?
Narsist Çocuklar Nasıl Yetişir?
Peki çocuklarımız narsistik kişilik bozukluğundan korumak mümkün müdür? Çocukların narsistik kişilik bozukluğu geliştirmesine neden olabilecek belirli anne baba tutumları var mıdır? Okul ya da aile dışı sosyal çevrenin de bu süreçte etkisi var mıdır? Kendileri de narsistik kişilik bozukluğu olan ebeveynlerin çocuklarında bu kişilik bozukluğu daha mı yaygındır? Kısaca narsist çocuklar nasıl yetişir?
Narsistik Ebeveyn Tutumları Narsist Çocukları Tetikler
Pek çok uzmana göre narsistik kişilik bozukluğu belirli çocukluk deneyimlerinin bir sonucudur. Bu deneyimlerde okul ya da sosyal çevrenin etkisi olsa da asıl kökeni çocuğun çekirdek ailesiyle yaşadığı duygusal deneyimlerdir. Daha sonraki makalelerde ayrıntılı bir şekilde anlatacağımız gibi genel olarak iki temel ebeveyn senaryosunun, narsistik kişilik eğiliminin gelişiminde etkili olduğunu düşünürüz.
Koşullu Sevgi Gösteren, Mesafeli Ebeveyn
Bu tip aileler anne ve babanın mesafeli, beklentili ve eleştirel olduğunu görürüz. Ebeveyn kendi statü ve başarılarıyla çok ilgilidir ve çocuklarına sevilmek istiyorsanız siz de başarılı olmak zorundasınız mesajını verirler. Çocuklarını ancak onların istediği şekilde davrandıklarında onaylar, desteklerler. Çocuklar anne babaları tarafından sevilmek için hep en iyi olmak ve kendilerini ebeveynlerine tekrar tekrar kanıtlamak zorundadırlar.
Onaylamayan, Eleştirel Ebeveyn
Sıklıkla yaşanan bir başka senaryoda ise anne baba çocuğa olan inançsızlığını vurgular. Çocuğuna yakalanması zor, güç hedefler koyar ve çocuğun yeterlilik duygusunu zedeleyecek yorumlar yapar.
Ailenin birden fazla çocuğu olması durumunda ise ebeveynin olumsuz ilgisi çocuklar arasında gidip gelir. Bazen bir çocuğu bazen ise diğerini eleştirir; bazen birini bazen de diğerini yüceltir. Bunu yaparken sert, rahatsız edici bir dil kullanır. Ailenin diğer üyeleri zamanlarını baskın olan ebeveyni rahatlatmak ve onun onayını almak için uğraşır; kendilerini güvensiz, yetersiz, sevilmemiş hissederler.
Rekabetçi Okullar da Bu Tavrı Sürdürüyor !
Bazı örneklerde ise rekabetçi eğitim sistemlerinin de böyle tavırları desteklediğini görürüz. Özellikle çocukların duygusal olarak çok yakın oldukları ilkokul öğretmenleri aşırı rekabetçi tutumlar sergilerse çocuklar bundan etkilenir. Sadece yüksek notlar aldığında, öğretmeninin istediği başarıyı gösterdiğinde öğretmeninden onay alan öğrenciler, kendi kişilik değerlerinin performanslarıyla ilişkili olduğuna inanırlar.
Aslında Kendisini Sevdirmeye Adanmış Bir Hayat!
Böylece çocuk sadece başarılı olduğunda kendisine değer veren bir çevrede bulur kendisini. Ebeveynlerinin ya da öğretmeninin beklentilerini gerçekleştiremeyeceği sürece sevilmeye değer olmadığını öğrenir. En kötüsü ise ileride karşılaşacağı insanların da kendisine değil başarılarına değer vereceğine inanır. Yeni dostlar edindiğinde de kendi istediği gibi olmak yerine, bir zamanlar anne babasının beğendiği gibi bir insan gibi gözükmeye çaba gösterir.
Böylece, çocukluktan ergenliğe oradan da yetişkinliğe geçerken bireyin kendi istekleri, kendi duygularıyla kurduğu bağ giderek zayıflar. Başarısızlıklarının üstünü örter; kendini olduğu gibi sunmaktan, yüzleşmekten korkar.
Becerileri, Kendisiyle, yetenekleriyle ilgili gerçekçi olmayan çoğu zaman şişirilmiş bir algısı vardır. Bu yeteneklerini de abartarak sunmak ve gelebilecek eleştirilere karşı sürekli savunmada olmak zorundadır. Zaten hatalarının, eksiklerinin nedeni çoğu zaman başkalarının onu engelleyen davranışlarıdır. İşte narsistik kişilik bozukluğuna giden yollar bu şekilde oluşur.
Bu dosyanın oluşturulmasında faydalandığımız kaynaklar;
# Will I Ever Be Good Enough? Healing the Daughters of Narcissistic Mothers by Karyn McBride
# Toxic Parents: Overcoming Their Hurtful Legacy and Reclaiming Your Life by Susan Forward
# Freeing Yourself from the Narcissist in Your Life by Linda Martinez-Lewi
# The Emotionally Absent Mother: A Guide to Self-Healing and Getting the Love You Missed by Jasmin Lee Cori MS LPC
# Trapped in the Mirror: Adult Children of Narcissists in their Struggle for Self by Elan Golomb
# Disarming the Narcissist: Surviving and Thriving with the Self-Absorbed by Wendy T. Behary LCSW
